Një ekip ndërkombëtar i udhëhequr nga shkencëtarë kroatë botoi një punim në revistën prestigjioze Nature që zbulon një nga mekanizmat e rëndësishëm me anë të të cilit disa baktere në sistemin tretës mund të shkaktojnë kancer.
Udhëheqësi i ekipit kroat, Janosh Terziq, tha se në Tokë ka më shumë se specie të ndryshme mikrobike, por që, sipas asaj që dihet sot, vetëm 11 prej tyre bëjnë pjesë në grupin e kancerogjenëve të njeriut.
“Ato quhen onkomikrobe, janë kryesisht viruse të njohur si HPV, virusi i hepatitit B e të tjerë, dhe nga bakteret është Helicobacter pylori. Përveç tyre ka edhe baktere që nuk mund të shkaktojnë kancer në vetvete, por mbështesin. Këto përfshijnë Bacteroides fragilis (B.f.), Fusobacterium nucleatum (F.n.) dhe disa të tjera”, tha Terziq.
Mënyrat në të cilat mikroorganizmat mbështesin zhvillimin e tumoreve janë të ndryshme.
“Për shembull, toksina e bakterit B.f. krijon komponime reaktive që dëmtojnë qelizat, dhe bakteri F.n. funksionon në disa mënyra – stimulon shumëzimin e qelizave tumorale dhe parandalon vdekjen e tyre, ndërsa kolibakti, një toksinë nga disa lloje të E. coli, shkakton dëmtim të ADN-së, i cili mund të kontribuojë në tumorigjenezën, përveç kësaj, ka shembuj të tjerë të lidhjes midis tumoreve dhe mikrobeve që ende nuk janë konfirmuar dhe hetuar më tej”, shpjegon shefi i laboratorit të kërkimit të kancerit në Fakultetin e Mjekësisë.
Prej kohësh dihet se nitrozaminat shkaktojnë dëmtim të ADN-së. Terziq thotë se ekipi i tij ka treguar se grupe të caktuara bakteresh konvertojnë disa nitrozamina në ato edhe më të rrezikshme, të cilat shkaktojnë dëmtim të ADN-së dhe në fund të fundit kancer.
“Disa baktere konvertojnë BBN (N-butil-N-(4-hidroksibutil)-nitrosaminë) në BCPN (N-butil-N-(3-karboksipropil) nitrozaminë). BCPN më pas grumbullohet në indin e fshikëzës së minjve dhe shkakton kancer. Duke përdorur antibiotikë, pra duke eliminuar bakteret, kemi arritur të parandalojmë zhvillimin e tumoreve te minjtë”, thotë shkencëtari nga Spliti.
Eksperimentet janë kryer me minj, por i gjithë procesi është bërë i ngjashëm me atë që ndodh te njerëzit, ndaj mund të thuhet se minjtë janë “humanizuar”.
“Grupi im hulumtues ka studiuar tumoret e fshikëzës urinare për disa kohë dhe ky zbulim është pjesë e asaj historie. Eksperimenti i parë në rrugën drejt këtij zbulimi ishte zbulimi se duke reduktuar shumë bakteret në zorrë, duke përdorur antibiotikë, ne pothuajse mund të parandalojnë plotësisht formimin e tumoreve të fshikëzës te minjtë. Pyetja ishte – pse mund të jetë për njëqind arsye, për shembull, që bakteret pengojnë imunitetin në fshikëz, kështu që kur i heqim ato, aktivizohet imuniteti. Ose që bakteret patogjene t’i shkatërrojmë me antibiotikë dhe të mbijetojnë ato mbrojtëse, të cilat më pas pengojnë zhvillimin e tumoreve? Sigurisht, një mundësi ishte që bakteret të ndryshonin disa kimikate në ato edhe më të rrezikshme, gjë që doli e saktë”, tha ai.
Eksperimentet fillestare ishin në minj “të zakonshëm”, dhe më vonë ne përdorëm minj që jetojnë në kushte krejtësisht sterile.
Bashkëpunëtorët në EMBL përdorën minj sterilë që i kolonizuan me baktere njerëzore që konvertojnë BBN në BCPN, kështu që në këtë kuptim minjtë u humanizuan. “Ne i filluam këto eksperimente pasi treguam se disa baktere nga zorrët e njeriut mund të bëjnë të njëjtin shndërrim”, shpjegon Terziq.
Hapja e rrugës për hulumtimin e terapisë
A do të thotë kjo se bazuar në këtë gjetje, mund të zhvillohen ilaçe për njerëzit – disa antibiotikë që do të eliminonin bakteret specifike? Terziq thotë se para këtij hapi, përmes studimeve klinike, duhet të tregohet se të kesh baktere “konvertuese” rrit rrezikun e tumoreve të caktuara.
“Nëse rezulton se konvertimi i përshkruar është një mekanizëm i rëndësishëm i kancerogjenezës në klinikë, atëherë me siguri do të ketë një përpjekje për të synuar baktere specifike në zorrë, qoftë me antibiotikë ose me metoda të tjera, disa prej të cilave janë në zhvillim e sipër, p.sh. bakteriofagët”, tha shkencëtari kroat.
Ekipi i Terziq ka punuar për zbulimin për shtatë vjet, ndërsa bashkëpunimi me grupin e Michael Zimmermann nga EMBL filloi tre vjet më parë.
“Pa Michael Zimmermann dhe bashkëpunëtorët e tij, ne me siguri do të kishim ngecur diku gjatë rrugës. Ky është një sukses ekipor”, thekson ai.
Terziq thotë se momenti i tij eurekës në këtë hulumtim ishte momenti kur mjekia Bjanka Miliq Roje nga Qendra spitalore në Split solli në vëmendje të ashtuquajturën pllakë TLC.
“Ajo testoi potencialin mbi shndërrimin e baktereve nga zorrët dhe të njëjtat baktere pasi i vramë me autoklavë. Megjithëse pllaka TLC nuk ishte teknikisht e përsosur, me shiritat e lartë dhe në qoshe bërtiste: ‘bakteret konvertojnë BBN në BCPN’”, tha Terziq për mediat kroate.
Autoklava është një makinë që përdor avullin nën presion për të vrarë bakteret, viruset, kërpudhat dhe sporet e dëmshme.
