Flutura, Fitorja, Melihatja, Arbeni, Yllka… Problemet e këtyre dhe shumë të mbijetuarve të tjerë të dhunës seksuale gjatë luftës së fundit në Kosovë nuk përfunduan më 12 qershor, Ditën e Çlirimit të Kosovës.
Dhimbjet e tyre janë të ndryshme, nga problemet e shëndetit mendor e deri te pasojat afatgjate fizike.
Sipas një studimi të publikuar më 12 shtator për pasojat afatgjate të përdhunimeve të luftës në Kosovë, 86 për qind e të mbijetuarve përballen me probleme të çrregullimit të stresit post-traumatik (PTSD), ndërsa 96 për qind me nivele të larta të ankthit dhe depresionit.
“Jeta nuk ia vlen më”, ka qenë një fjali në mendjet e mbi 70 për qind të tyre, sipas raportit të organizatës Medica Gjakova.
Në këtë studim morën pjesë 200 të mbijetuar të dhunës gjatë luftës në Kosovë. Studimi përfshiu 191 gra dhe nëntë burra nga komunitete të ndryshme etnike.
Mirlinda Sada, drejtoreshë ekzekutive e Mediva Gjakova, theksoi se këto probleme të shëndetit mendor përkeqësohen nga izolimi social që përjetojnë shumë të mbijetuar.
“Një nga gjetjet më të habitshme nga ky studim është izolimi i vazhdueshëm me të cilin përballen të mbijetuarit. Këto gra dhe burra qëndrojnë në heshtje – jo me zgjedhje, por për shkak të frikës. Frikës nga turpërimi i familjes, frikës se mos braktisen nga komuniteti”, tha Sada në konferencën e mbajtur gjatë publikimit të studimit.
Të dhënat e publikuara tregojnë se pothuajse gjysma e të mbijetuarve njohin të mbijetuar të tjerë që nuk kanë folur asnjëherë për përvojën e tyre, ndërsa 70 për qind kanë thënë se i shmangin kontaktet me njerëz shkaku i frikës nga stigmatizimi.
“Kjo kulturë e heshtjes vazhdon të jetë një pengesë për shërimin e tyre. Këta persona nuk jetojnë thjesht me traumën e asaj që i është bërë gjatë luftës, ata vazhdojnë të durojnë pasojat e stigmës dhe të gjykimit shoqëror”, shtoi Sada.
Shumë nga të mbijetuarit e dhunës gjatë luftës në Kosovë i kanë përshkruar procedurat institucionale për verifikimin e statusit të tyre si të mbijetuar si “të lodhshme” dhe “të frikshme”.
Shumë kanë thënë se hezitojnë t’i marrin përfitimet që u takojnë në bazë të ligjeve shtetërore nga frika se do të merret vesh publikisht se ata ishin dhunuar gjatë luftës.
Në vitin 2014, Kosova kishte miratuar një ligj për t’ia njohur statusin e viktimës së dhunës seksuale të luftës personave të përdhunuar, duke ua mundësuar kështu atyre një pension ligjor prej rreth 230 eurosh në muaj.
Marshi protestues “Be My Voice” (Bëhu zëri im) në mbështetje të të mbijetuarve të përdhunimeve gjatë luftës në Kosovë, i mbajtur në Prishtinë më 14 prill 2023, në shënimin e Ditës së të mbijetuarve të dhunës seksuale gjatë luftës në Kosovë.
Këto para përdoren prej disa të mbijetuarve edhe për t’i përballuar trajtimet shëndetësore për të cilat kanë nevojë, duke marrë parasysh që vetëm gjashtë për qind e të mbijetuarve e kanë përshkruar gjendjen e tyre fizike si të mirë.
Monika Hauser, themeluese e organizatës ndërkombëtare Medica Mondiale, bëri thirrje që institucionet në Kosovë të ndërmarrin më shumë masa për mbështetjen e të mbijetuarve.
“Ende nuk ka mjaftueshëm ndjeshmëri për këtë temë në mesin e shoqërisë, politikanëve dhe në botën profesionale, as edhe 25 vjet pas luftës. Institucionet nuk duhet t’i lënë gratë vetëm, duhet të marrin përgjegjësi”, tha Hauser.
Hauser tha se Kosova duhet të ofrojë më shumë shërbime që u ndihmojnë grave t’i përballojnë problemet psikike, shoqërore dhe fizike me të cilat ende përballen si pasojë e dhunës gjatë luftës.
Ajo, gjithashtu, tha se është e rëndësishme që komuniteti ndërkombëtar në Kosovë t’i mbështesë organizatat joqeveritare që ofrojnë mbështetje për të mbijetuarit e dhunës.
Numri i saktë i viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës në Kosovë nuk dihet. Sipas një raporti të Qendrës Amerikane për Kontrollimin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, kjo shifër arrin deri në 20 mijë.
Gjatë konferencës, Hauser theksoi se me probleme të ngjashme përballen edhe të mbijetuarit e dhunës në vende të cilat kanë përjetuar konflikte të ngjashme si në Kosovë, për shembull, të mbijetuarit në Bosnje e Hercegovinë. /REL
