Presidenti BH entiteti Republika Srpska (RS) Milorad Dodik tha dje se në “Parlamentin Gjithëserb” në Beograd, ai do të propozojë që kremtimi i ditës antikushtetuese të Republikës Srpska të zhvendoset nga 9 janari në 15 shkurt, që është gjithashtu Dita e shtetësisë serbe.

Kjo deklaratë ka shkaktuar reagime të shumta dhe ka ngritur pikëpyetje për qëllimet politike dhe pasojat e mundshme të një vendimi të tillë, shkruan Mersad Gushiq për Klix .

Për të kuptuar plotësisht pse kjo nismë është e diskutueshme, ne duhet të kthehemi në histori dhe të analizojmë marrëdhëniet midis Serbisë dhe Bosnje-Hercegovinës (BiH). Që nga koha e kryengritjes së parë serbe në 1804, e cila filloi në Sretenje, populli serb ka shfaqur interes për zgjerimin territorial nëpër periudha të ndryshme historike. Kryengritja e Parë dhe e Dytë Serbe, si dhe fushatat e mëvonshme të luftës, synonin krijimin e një Serbie të madhe, e cila gjithmonë përfshinte territoret e Bosnjës dhe Hercegovinës.

Aspiratat hegjemoniste

Agresioni kundër BeH në fillim të viteve ’90 të shekullit të kaluar ishte kulmi i atyre aspiratave hegjemoniste. Serbia, nën udhëheqjen e Sllobodan Millosheviçit, mbështeti ushtarakisht dhe logjistikisht forcat e Republikës Srpska, të cilat kryen spastrim etnik brutal dhe kryen gjenocid në Bosnje dhe Hercegovinë. Kujtimet e atyre ditëve janë ende të gjalla në ndërgjegjen kolektive të qytetarëve të BeH, veçanërisht në mesin e atyre që humbën të dashurit ose u detyruan të largohen nga shtëpitë e tyre.

Takimi, si datë e fillimit të Kryengritjes së Parë Serbe, ka një kuptim të thellë simbolik për popullin serb. Megjithatë, propozimi i kësaj date si dita për të shënuar ditën antikushtetuese të Republikës Srpska ka implikime shumë më të gjera. Në pamje të parë, mund të duket si një përpjekje për të forcuar lidhjet midis Serbisë dhe RS-së, por duke parë më thellë, është një tjetër lëvizje që tregon për pretendimet e vazhdueshme territoriale të Serbisë ndaj Bosnjë-Hercegovinës.

Historikisht, Serbia ka pasur gjithmonë pretendime hegjemoniste ndaj territoreve të Bosnjë-Hercegovinës. Që në fillimet e formimit të shtetit modern serb, ekzistonte dëshira për zgjerim territorial. Këto pretendime u shprehën më qartë gjatë luftërave të viteve ’90, kur Serbia, nën maskën e mbrojtjes së popullit serb jashtë kufijve të saj, udhëhoqi një fushatë të përgjakshme për krijimin e një “Serbie të madhe”.

Sot, edhe pse Serbia mbështet formalisht integritetin territorial të BeH, në praktikë ajo sillet ndryshe. Politika zyrtare e presidentit Aleksandar Vuçiq është shpesh kontradiktore. Nga njëra anë, Vuçiq deklaron mbështetjen e tij për integritetin territorial të Bosnjë-Hercegovinës, ndërsa nga ana tjetër ai mban lidhje jashtëzakonisht të ngushta me lidershipin politik të RS dhe mbështet aspiratat e tyre separatiste.

Politika e Vuçiqit ndaj Bosnje-Hercegovinës mund të cilësohet si diplomaci me standarde të dyfishta. Serbia e njeh zyrtarisht Bosnjën dhe Hercegovinën si një shtet sovran, por në të njëjtën kohë mban lidhje të veçanta me RS, gjë që është në kundërshtim me praktikat e vendosura diplomatike. Kjo sjellje e dyfishtë e ndërlikon edhe më shumë situatën politike në rajon dhe i dërgon mesazhin e gabuar komunitetit ndërkombëtar.

Pasoja të mëdha

Propozimi që dita antikushtetuese e RS të jetë e njëjtë me Ditën e Shtetësisë së Serbisë nënkupton “unitetin e popullit serb përtej kufijve shtetërorë”, gjë që mund të ketë pasoja të gjera politike. Një veprim i tillë dërgon një mesazh të qartë se Serbia ende e ushqen idenë e një Serbie të madhe, duke përfshirë territoret e Bosnjës dhe Hercegovinës.

Bosnja dhe Hercegovina dhe Serbia kanë një histori të gjatë dhe komplekse konflikti. Nga Perandoria Osmane, përmes Austro-Hungarisë, në Jugosllavi dhe shpërbërjen e përgjakshme të atij shteti, marrëdhëniet mes këtyre dy vendeve kanë qenë gjithmonë të tensionuara. Konfliktet e viteve 90 lanë plagë të thella që ende po shërohen. Shumë krime të kryera gjatë luftës mbetën të pandëshkuara dhe shumë viktima ende kërkojnë drejtësi.

Serbia përdor metoda të ndryshme presioni ndaj BiH-së, duke përfshirë politike, ekonomike dhe diplomatike. Nëpërmjet kontrollit mbi infrastrukturën, energjinë dhe median, Serbia përpiqet të ruajë ndikimin e saj mbi BiH. Nisma e Dodik për të zhvendosur Ditën e RS në Sretenje është pjesë e një strategjie më të gjerë për të forcuar ndikimin serb në rajon.